İş Bankası Şirketleri, Hisseleri, İştirakleri Ortaklıkları ve Markaları Neler?

İş Bankası Grubu ve Şişecam Topluluğu… Türkiye Cumhuriyeti’nin neredeyse yaşıtı olan bu iki grubu, şirket toplulukları yazı dizimizin 6.sı olarak borsa yatırımcısı ve genel kültür okurlarına sunmaktayım.

İş Bankası iştirakleri İş bankası kimin, Şişecam kimin, Şişecam Hisse Yorumu,  ne iş yaparlar, ortaklık yapısı, borsadaki durumları, geleceği, İş Bankası grubu ile Şişecam grubunun ortaklığı, ekonomiye etkileri gibi konulara değineceğim. Yol uzun ve karmaşık. Haydi başlayalım.

İyi okumalar.

İş Bankası grubu

Yüzyıla yakın devasa bir geçmiş, ülkemizin en köklü gruplarından ikisi İş Bankası ve Şişecam.

Hem birbirinden apayrı iki alan hem birbirine öylesine girift bir yapıda kümelenmiş  iki grup.

Şişecam, iş Bankası’nın bağlı ortaklığı durumunda olsa da kendi içinde bir çok şirketten oluşmakta. Bu nedenle çalışmamızı 2 ayrı temelde detaylandırmayı planladım. Önce iş Bankası grubu.

Borsamızda yaklaşık, sayabildiğim kadarıyla, 25 tane topluluk var. Bunlardan biri olan İş Bankası grubu, 23 şirkette doğrudan ortaklığı olan; doğrudan ve dolaylı olarak ise kontrol ettiği şirket sayısı 105 olan bir dev.

İş Bankası kuruluşu

Kurtuluş savaşını kazanmış bir ülke olarak, 1920’lerin başında insan gücümüz ve sermaye gücümüz çok zayıf kalmıştır. Ülkede halen ithalat ihracat işleri yabancıların elindedir. Buna ilaveten sermaye yönetimi açısından milli bir banka da yoktur.

Tüm bunlara istinaden İzmir Birinci İktisat Kongresi’nde alınan kararlar ile Atatürk’ün 250 bin liralık kendi varlığı ve direktifleri doğrultusunda 26 Ağustos 1924 tarihinde İş Bankası kurulur.

İsim babası ve ilk Genel Müdürü de Celal Bayar olur. 2 şube 37 personel…

Gerek Milli sermayenin, gerek Milli sanayinin gelişiminde bundan sonra en çok bu bankanın ismin duymaya başlayacağızdır.

İş Bankası kimin?

Abiii çok değişik, diye cümleye başlayasım var da akademik künyem el vermiyor. 😀

Ama hakikaten İş Bankası’nın ortaklık yapısı değişik. Yani düşünün ki bir bankanın ve topluluğun öyle belli başlı, soylu poslu bir aileden gelmiş sahipliği yok. Devlet bankası statüsünde de değil. E ortak bir girişim sermayesi falan da değil. Peki kimin bu İş Bankası? Ortaklık yapısını inceleyince anlayacağız.

İş Bankası ortaklık yapısı

İş Bankasının ortaklık yapısı kolektif sermayeye dayanan 3 kısımdan oluşuyor.

İş Bankası Ortaklık Yapısı

Yani İş Bankası’nın sahipleri dolaylı olarak CHP, doğrudan İş Bankası çalışanları ve emeklileri ve son olarak da hisse senedini elinde bulunduran borsadaki yatırımcıları.

Bu 3 temele oturtulmuş ortaklık yapısını biraz daha detaylandıracağım. Çünkü hala karışık geliyor olabilir.

İş Bankası Atatürk’ün Hisseleri

İş Bankası’nın %28,09’lik kısmı Atatürk’e ait. Bunu ilk duyduğun yıllarda bana çok değişik gelmişti. Yeni duyanlarınız, okuyanlarınız varsa muhtemelen size de değişik gelmiştir.

Atatürk’ün vasiyeti gereğince bu hisseler, Cumhuriyet Halk Partisi’nin İş Bankası Yönetim Kurulu’ndaki 2 üyesi tarafından temsil edilmekte.

Fazlasıyla tartışma konusu yapılmış bir soruya cevap vereyim.

CHP burdan kendine gelir elde ediyor mu? Hayır. Zaten Siyasi Partiler Kanunu gereği bunu yapamaz.

Bu hisselerin temettü gelirleri, yine Atatürk’ün vasiyeti gereğince Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu’na bırakılmış olduğundan, temettü ödemeleri vasiyetname hükümleri ve yasal mevzuat çerçevesinde adı geçen Kurumlara yapılmaktadır.

İş Bankası Munzam Sandık Vakfı

OYAK grubu inceleme yazımı okuyanlar hatırlayacaktır. OYAK grubunun çalışanlarına yönelik yapmış olduğu “Tamamlayıcı Emeklilik Fonları”ndan bahsetmiştim. Buna benzer bir yapı ile yine karşılaşmış bulunduk; Munzam Sandık Vakfı.

Tamamlayıcı emeklilik, kişi emekli olduğunda maaşında yaşanan yaklaşık %40-50 oranındaki azalmayı hafifletmek adına uygulanan ek bir sosyal yardım yöntemi.

“Munzam” kelimesinin TDK’daki anlamı eklenmiş, katılmış.

İş Bankası’nın munzam sandığının işlevine bakacak olursak:

Bu sandığı İş Bankası’nın mevcut çalışanları ile emekli olmuş personeli oluşturmakta.

Ortaklık yapısı içinde İş Bankası Munzam Sandık Vakfı %40,12’lik bir pay ile “hakim ortak“. Yani İş Bankası’nda çalışanlar ve emekliler hakim ortak diyebiliriz.

25 bin mevcut çalışan. 50 bini aşkın sandık yararlananı. Hepsi teker teker hakim ortak olamayacağına göre bu insanları ortaklık yapısı içinde temsilen bir sendikaları var. Sandık üyeleri sendika üst yönetimi seçiyor. Bu üst yönetim de onları hakim ortak olarak İş Bankası ortaklık yapısı içinde temsil ediyor. Genel hatları ile işler böyle yürüyor.

İş Bankası Halka açık pay

Geriye kalan %31.79’lik pay ise Borsa İstanbul’da halka açık bir şekilde işlem görüyor.

İş Bankası Yönetim Kurulu

İş Bankası Yönetimi

Medyada, ekonomi haberlerinde daha çok ilk üç ismi görmekteyiz. Geçen hafta Adnan Bali’nin röportajına denk geldim. Söylemleri ile banka sektörüyle ilgilenen yatırımcıları rahatlatmış,  bankadaki mevduatlar konusundaki dedikodulara da güzel cevaplar vermişti.

İş Bankası grubu hangi sektörlerde?

İş Bankası Grubu Sektörel Dağılımı

İş Bankası grubu, gelişmiş bankacılık ve finans çevresinin yanı sıra cam topluluğu ve kimyasalları gibi apayrı bir sektörde de varlığını sürdürmekte.

Borsada İş Bankası grubu hisseleri neler?

Borsada İş Bankası Grubu

İş Bankası hisse senetleri Borsa İstanbul’da ve “Global Depo Sertifikası” olarak Londra Borsası’nda işlem görmektedir.

Global Depo Sertifikası, yabancı yatırımcıların yurtdışından da kolaylıkla İş Bankası hissesi almasını sağlayan sistemdir diyebiliriz kısaca.

İş Bankası İştirakleri Endeksi (ISIST)

İş Bankası grubu hakkında yeni öğrendiğim şeylerden biri, İş Bankası İştirakleri Endeksi.

Borsa İstanbul içerisinde sık sık karşılaştığımız onlarca endeks türü vardır. Sanayi endeksi, bankacılık endeksi vs.. “İş Bankası İştirakleri Endeksi”ni ne yalan söyleyeyim ilk defa duydum. 2015 yılından beri varmış 😀

Borsa İstanbulda kendi adına endeks hesaplatmak isteyen kuruluşlar için oluşturulan ve hesaplanan bir tür endeks var: Müşteri Endeksleri.

İş Bankası grubu da kendi adına bir endeks oluşturmuş ve performans göstergelerini burda herkesle paylaşmakta.

İş Bankası İştirakleri Endeksi Borsa İstanbul’da işlem gören, Türkiye İş Bankası A.Ş. ve İştiraki şirketlerin paylarının fiyat ve getiri performanslarının ölçülmesi amacıyla İş Portföy Yönetimi A.Ş. (İş Portföy) için fiyat ve getiri endeksi olarak oluşturulmuştur. Fiyat endeksi Borsa İstanbul’un seans saatleri süresince her 10 saniyede bir hesaplanmakta ve eş anlı olarak yayımlanmaktadır. Getiri endeksi ise seans sonlarında bir kez hesaplanmakta ve yayımlanmaktadır.

Bugüne kadarki şirket toplulukları inceleme çalışmalarımızda sınai ölçekteki büyük grupların kendi finanasal-bankacılık faaliyetlerini yürüten iştirakleri veya bağlı ortaklıklarının olduğunu gördük. İş Bankası grubundaki durum ise bunun tam tersi. Bir finans-banka grubunun sinai ortaklıkları var. 😀

O halde yazımızın ikinci kısmını oluşturan Şişecam Topluluğu ile devam edelim.

Şişecam Topluluğu

İş Bankası grubunun bağlı ortağı olarak, dünya çapında Düzcam, cam ev eşyası, cam ambalaj ve kimyasallar üretimi yapan bu topluluğu aslında ayrı bir yazı olarak incelemek gerekirdi. Fakat okuyuculara İş Bankası grubunun Türkiye’deki ve borsadaki ağırlığını göstermek adına tek bir yazıda incelemeyi uygun buldum.

Bakalım Şişecam Topluluğu ve iştirakleri neler yapmış, neler yapıyormuş.

Şişecam Topluluğunun kuruluşu

1934 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile Türk Cam Sanayii’ni kurma görevi Ulu Önder Atatürk tarafından Türkiye İş Bankası’na verilir.

Paşabahçe Fabrikasının temelleri atılarak 1935 yılında 400 kişi ile üretime başlanır.

Paşabahçe Fabrik​​ası, günde 25 bin adet şişe üretmek üzere “Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları Anonim Sosyetesi” adı ile resmen tescil edildi.

Not: Sosyete kelimesinin bir anlamı da toplum, topluluk demektir.

Bu noktadan sonra cam ürünlerinin üretimini Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları, pazarlamasını ise Paşabahçe yapmak üzere; her gün büyüyen bir sanayi ve pazar haline gelinir.

Şişecam kimin?