Tek Fiyat İşlem Kuralı Nedir?

Tek Fiyat İşlem Kuralı Nedir?

Borsa yatırımcılarının günlük piyasa işleyişinde sıklıkla karşılaştığı bir kavram olan Tek Fiyat İşlem Kuralı Nedir? Tek Fiyat İşlem Kuralı işleyişi nasıldır, Tek Fiyat İşlem yöntemi süreçleri ve zamanları nelerdir, Fiyat Belirleme Aşaması Nasıl Yapılır gibi sorulara bu makale yanıt arayacağız.

Tek Fiyat İşlem Kuralı: Bir sermaye piyasası aracı için Sisteme iletilen emirlerin Borsa tarafından belirlenen zaman dilimleri boyunca toplanarak gün içinde bir kere veya birden fazla kez tekrar edilmek suretiyle en çok işlem miktarını gerçekleştirecek şekilde ve öncelik kurallarına uygun olarak belirlenen tek bir işlem fiyatından eşleştirilmesi yöntemidir.

Tanım oldukça terimsel ve sığ gelebilir. İşin biraz özüne inelim.

Bir hisseye tek fiyat işlem yasağı neden getirilir?

Borsanın belli başlı kurallar çerçevesinde işlediğinden daha önceki yazılarda bahsedilmişti. Neydi bunlar? Mesela Devre kesici ve VBTS sistemi gibi…

Şimdi borsadaki işlem yasaklarını bir kurallar silsilesi olarak düşünebilirsiniz.

Hisseye gün içi aşırı volatilesi sebebiyle devre kesici uygulanabilir. Bu tedbirler zincirinin ilk aşamasıdır.

Bunun diğer günlerde de sıklıkla tekrar etmesi ve işin içine manipülasyon gibi kural dışı unsurların da eklenmesi SPK ve borsa İstanbul Yönetimini bir diğer aşama tedbirlere iteler.

Yatırımcıyı zarar uğratacak işlemlerin yaşanmaması ve fiyat hareketlerine denge getirmek için hisse senedi sonraki adım olarak açığa satış ve kredili işlemlere kapatılabilir.

Volatilitenin devam etmesi durumunda ilgili şirketin hisse senedi brüt takasa alınır.

İşte tüm bu tedbirleri yeterli görmeyen SPK son olarak tek fiyattan emir toplama yöntemini devreye sokar. Bu yöntem ile hisse belirli aralıklarla alış satışa konu edilir, fiyatı sabit kalır, belli saatlerde işleme açılır.

Şimdi bu işleyişin nasıl olduğuna bakalım.

Tek Fiyat İşlem Yöntemi işleyişi nasıldır?

Tek fiyat yöntemi, belirli bir zaman dilimi boyunca emirlerin eşleştirme yapılmaksızın sisteme kabul edilip, bu süre sonunda en yüksek miktarda işlemin gerçekleşmesini sağlayan fiyat seviyesinin hesaplandığı, tüm işlemlerin bu fiyat seviyesinden gerçekleştiği işlem
yöntemidir. Tek fiyat yönteminde alım satım emirlerinin sisteme girişi, eşleştirilmesi ile emir ve işlem bilgilerinin gösterilmesine ilişkin uygulama aşağıdaki esaslar çerçevesinde yürütülür:

a) Alım satım emirleri belirlenmiş kurallar çerçevesinde sisteme iletilir.
b) Emir girişlerinde, miktar veya tutar olarak Yönetim Kurulunca getirilen azami sınırlara uyulur.
c) Emir toplama süresi boyunca, işlem gerçekleşmez.
ç) Emir toplama süresi boyunca, sisteme iletilen emirlerin iptal edilmesi ve değiştirilmesi mümkündür.
d) Emir toplama sona erdikten sonra en çok işlem miktarının gerçekleşmesini sağlayan tek fiyat belirlenir ve ilan edilir. İlgili emir toplama  süresine tekabül eden tüm işlemler, bu fiyat üzerinden öncelik kurallarına göre gerçekleştirilir.

Tek Fiyat İşlem Yöntemi Süreçleri ve Zamanları Nelerdir?

Emir toplama sonrasında, Sisteme iletilmiş alım satım emirlerinin değerlendirilip hesaplamaların yapılarak işlem fiyatının belirlenmesi ve uygun emirlerin eşleştirilmesi sonucu işlemlerin gerçekleştirilmesiyle sonuçlanan aşamadır. Bu aşama için ayrılan maksimum süre 5 dakika olup, eşleştirme süresi fiilen işlem yoğunluğuna bağlı olarak değişmekte ve yaklaşık olarak 1 dakika sürmektedir. Aynı seans içinde tek fiyat belirleme süreçlerinde işlem görmeyerek kalan ve geçerliliği devam eden emirler bir sonraki tek fiyat sürecine aktarılır.

Makalemizin son kısmına geldik.

Şimdi tüm bu anlatılanlar sonrasında akıllarda en önemli soru sanıyorum şu: “Tek Fiyat İşlem Kuralı Hisseyi Nasıl Etkiler?”

Normal şartlarda bu kuralın amacı hissedeki aşırı volatiliteyi önlemek ve küçük yatırımcının mağduriyetinin önüne geçmektir. Hisse bir müddet, en azından cezanın verildiği süre boyunca, satış baskısı ile karşılaşabilir. Hisse fiyatı negatif etkilenecektir.

(Paragraf başında “normal şartlar altında” ifadesini bilinçli kullandım. Çünkü bu yazının yazıldığı pandemi dönemi itibari ile bu tedbir yöntemi bile bir çok hisseyi bırakın negatif etkilemeyi, aksine pozitif etkilediğini şaşkınlık içinde izledik.

Umarım faydalı olmuştur. Borsa rehberi yazılarımızı, mümkün mertebe en anlaşılır dille anlatılmaya devam edecek. Desteğiniz eksik olmasın.