Borsada açığa satış nedir? Açığa satış yasağı nedir?

AÇIĞA SATIŞ NEDİR? AÇIĞA SATIŞ YASAĞI NE DEMEK?

Açığa satış işlemi, borsamızın önemli enstrümanlarından birisi. Ve pek çok borsa yatırımcısı bu konuyu ya bilmemekte ya da uygulamamakta. Bu yazımızda, oluşturduğumuz BORSA REHBERİ kapsamında, borsada açığa satış nedir? açığa satış yasağı nedir? açığa satış işlem kuralları ve stratejileri nelerdir? açığa satış piyasaları nasıl etkiler? gibi sorulara yanıt arayacağız.

Açığa Satış Nedir?

Tanımla başlayalım. Açığa satış işlemi, sahip olunmayan, yani elimizde olmayan sermaye piyasası araçlarının satılmasını ya da satışına ilişkin emrin verilmesini ifade eden bir işlem türüdür. İngilizcesi: short selling.

Açığa satış işlemine ödünç alma-verme işlemi de denilir.

Biz yatırımcılar genellikle yatırım ürünlerinin değer kazanmasını yani artışını hedefleriz. Beklentimiz o varlığın artışından kâr elde etmektir.

Peki düşüşlerde de kâr elde etmek mümkün mü? Evet. İşte açığa satış uygulaması bu mantıkla geliştirilmiş bir borsa aracı.

Normalde bir hisse senedini önce alıp, sonra satarak kar ya da zarar ederken; açığa satış işleminde önce satıp, geri alırken oluşan farktan kazanç elde etmeyi hedefleriz.

YANİ…

Bir hisse senedini açığa satarak fiyatı düşmeden satış yaparsınız, fiyatı düştüğünde aynı hisse senedini daha ucuza geri alarak aradaki fiyat farkından kar edersiniz.

Açığa satış nasıl yapılır?

Açığa satış işlemi için basit bir örneği inceleyelim.

Diyelim ki portföyde bulundurmadığınız ve fiyatı 10 TL olan bir X hissesinin fiyatının düşeceğini öngörüyorsunuz. Açığa satış işlemi ile bu hisseyi açığa satıyor ve X hissesi 8 TL olunca tekrar alıyorsunuz ve açığa satış işlemini kapatıyorsunuz.

Böylece sahip olmadığınız bu hisseden 2 TL kar elde etmiş oluyorsunuz.

PEKALA…

Diyelim ki evdeki hesap çarşıya uymadı. Düşecek beklentisi ile açığa satış yaptığınız hisse düşmedi ve 10TL üstüne çıktı.

İşte bu durumda da zarar ediyorsunuz.

Açığa Satış İşlem Kuralları Neler?

• İlk önce aracı kurumunuzun “açığa şatış yaptırabilir” yetkisinin olması gerekir.
• Açığa satış işlemi gerçekleştirebilmek için öncelikle aracı kurumunuz ile  “Açığa Satış Çerçeve Sözleşmesi” imzalanmalıdır. Bu sözleşme ile aracı kurum sizin kredi verilebilir olup olmadığınızı raporlar.
• Açığa satış yapabilmeniz için bankadan bankaya değişmek kaydı ile hisse pörtföyünüzün 10.000 TL ile 100.000 TL arasında olması gerekmektedir.
• Açığa satış işlemi gerçekleştirebilmek için, emrin baştan açığa satış olduğu belirtilmelidir.
• Müşteri açığa satış işleminde başlangıçta asgari %50 oranında özkaynak yatırmak zorundadır. Başlangıçtaki bu özkaynak tutarı; açığa satılacak menkul kıymetlerin cari piyasa değeri kadar nakit veya menkul kıymetin peşin olarak yatırılmasını ifade eder.
• Açığa satış işlemlerinin devamı süresince özkaynak oranının %35 olması zorunludur.
• Özkaynak oranının %35’in altına düşmesi durumunda; en geç 2 iş günü içerisinde başlangıç özkaynak oranı olan %50’ye çekilmesi için ilave teminat yatırması veya satış yapılması istenecektir.
• Özkaynak tamamlama bildiriminin müşteriye yapıldığı andan itibaren 2 iş gününü geçmemek üzere, çerçeve sözleşmede belirlenen süre içerisinde tamamlanmaması halinde; ayrıca bir ihbarname gönderilmesine gerek duyulmaksızın, açığa satıştan elde edilen nakit veya özkaynak olarak verilen paylar satılarak açığa satış işlemi kapatılacaktır.
• Gün sonunda kredili işlemlerinizi kapatmanız gerekir. Aksi halde günlük faiz ödemekle yükümlü olursunuz.

William O’Neil felsefesine göre açığa satış stratejileri

Amerikan borsaları açığa satışın yapıldığı ve adına kitaplar yazıldığı ilk borsalardan. W.O’Neil bu yazarlardan biri. Açığa satış konusunda belirlediği stratejilere birlikte bakalım.

1. Piyasa genel olarak satış trendinde olmalıdır ve en makbulü trendin henüz yeni başlamış olmasıdır. Alış trendinde başarılı şekilde açığa satış yapmak uzak bir ihtimaldir ve satış trendinde çok geçe kalmak piyasanın birden alış trendine geçme ihtimalini barındırdığı için çok risklidir.

2. Açığa satış yapacak yatırımcının potansiyel adaylar olarak belirlediği hisse senetleri görece likit durumda olmalıdır. Hisselerin günlük satış hacmi yeterli boyutta olmalıdır ki fiyatlar birden yükselmesin; eğer fiyatlar yükselirse açığa satıştan elde edilecek kâr çok azalacaktır. Günde 1 milyon birim hissenin el değiştiriyor olması yeterli bir likidite değeridir.

3. Önceki alış döneminin lider hisselerini açıktan satmaya bakın. Açığa satışta en iyi potansiyele sahip hisseler bir önceki alış trendi döneminde en çok talep görmüş ve bu sırada fiyatları tavan yapmış hisselerdir.

4. İnişli çıkışlı piyasalara ve son vadelerinde olan, geniş, gevşek ve sağlam olmayan temellere dikkat edin; bunlar eninde sonunda çöker. Bunlar elinizdeki en iyi açığa satış rotalarıdır.

5. Mutlak tavan fiyata ulaşmasının üzerinden beş ila yedi ay geçmiş hisse senetlerini açıktan satmaya bakın. En uygun açığa satış noktası 50 günlük hareketli ortalama 200 günlük hareketli ortalamanın altına düştüğü zamandır (yani grafikte o meşhur “kara haç” oluştuğu zaman) ve bunun olması birkaç ay sürebilir. Önceden talep görmüş bir hisse tavan yaptığında onu izlemeye alın ve açığa satış için sinyal verdiğinde hemen harekete geçin.

6. %20 – %30 civarı kâr hedefi belirleyin ve bunu yakalayınca sık sık satış yapın! 

Eğer bu listenin temelindeki ilkeleri izlerseniz, bu liste sayesinde belki milyonlar kazanabilirsiniz. Dört hisseden üçü piyasa trendlerine göre hareket eder, o yüzden piyasada satış trendi hakimken açıktan satış yapmak en kârlı stratejidir (tabii günlük al-sat yapmıyorsanız).

Açığa satış piyasaları nasıl etkiler?

Bu başlığın bilgilerini deneyimli hocamız Ali Perşembe’den alıntıladım.

Açığa satış yasakları doğru mı?

Dünyadaki tüm düzenleyici otoriteler piyasalar aşırı “çalkantılı” dönemlere girdiğinde açığa satışı yasaklıyor veya kısıtlamalar getiriyorlar. Manipülasyon ve sahtekârlığın önüne geçmek için bu önlemler haklı olabilir ancak bu yasakların yanlış olduğuna dair son derece geçerli argümanlar var:

1. Açığa satışlar düşen (hasta) piyasaların en etkili ilacıdır.
2. Piyasalarda adil fiyat tespitinin en etkili aracıdır.
3. Yanlış fiyatlamayı ve analistlerin, denetleyicilerin ve yatırımcıların göz ardı etme eğilimine girdiği piyasa balonlarını önler.
4. Likiditeyi artırır.
5. Hedging mekanizmasını mümkün kılar.
6. Fiyat şişirme manipülasyonlarını önler.
7. Açığa satış yapan kişi pozisyonunu kapatacağı zaman nasıl olsa alım yapacağı için aslında piyasaların normal döngüsüne girmesine yardımcı olur. Sağlam şirketler aynı nedenden (sonunda alım yapılacağından) ötürü aslında açığa satışlardan fayda sağlarlar.
8. Hisseleri borsada işlem gören şirketlerin ve piyasaların dürüst olmasını sağlar.
9. Tarih hisselerinin açığa satışından şikâyet eden şirketlerin genelde sağlıklı olmadığına işaret eder (ör. Yale profesörü Owen Lamont 2004 yılında açığa satış yapanlara karşı yasal işlem tehdidi savuran 266 şirketin izleyen yıl içinde piyasanın %2 altında performans gösterdiğini buldu).
10. Açığa satış yasağı bir ahlâk ve adalet sorunu da yaratmaktadır. Yükselen piyasalarda serbest bırakıp düşen piyasalarda yasaklamak yatırımcının düzenleyici otoriteye karşı güvenini de sarsar. Bu, yağmurlu havada şemsiyesini geri isteyen bankacıya benzer.
11. Açığa satış zaten hayli riskli ve profesyonellerin veya finansal okur yazarlığı yüksek olan yatırımcıların başvurduğu bir yöntemdir.
12. Açığa satış yasağı gerektiren “çalkantılı” dönemin açık ve net bir tarifi yapılmamış ve yatırımcıya iletilmemiş olması gri alan yaratmaktadır. Aslında en çok açığa satışa gerek duyulduğu zaman bu “çalkantılı” dönemdir.

Borsada açığa satış yasağı tedbiri

Borsada açığa satış yasağı tedbiri, açığa satılan hissenin kurallarında borsa otoritelerince gözlemlenen manipülatif işlemler sonrası getirilen tedbirdir. Yukarda bu kurallara ve işleyişe değinmiştim.

Peki bir de genel olarak bir açığa satış yasağı uygulaması gördük. 2020-2021 dönemi için uygulandı. Neydi bu? Ne anlama geldi?

Malum Covid 19 sebebi ile sert satışların görüldüğü piyasalarda ve Türkiye borsasında açığa satış yasağı, gündemin merak edilen konuları arasında yer aldı. Sermaye Piyasası Kurulu SPK, Borsa İstanbul’da bu süreçte açığa satışı GENEL olarak yasakladığını duyurdu. SPK’nın Borsa İstanbul Pay Piyasasında açığa satış işlemlerinin yasaklanmasına dair verdiği karar ve açıklama şöyleydi:

“6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun (SPKn) 1 inci maddesi çerçevesinde, sermaye piyasalarının güvenilir, şeffaf, istikrarlı bir ortamda işleyişinin sağlanması ile yatırımcıların hak ve yararlarının korunmasını teminen, SPKn’nun 128/1-(a) maddesine dayanarak, Borsa İstanbul A.Ş pay piyasalarında 28.02.2020 tarihinde

1. Açığa satış işlemlerinin yasaklanmasına, gün içinde açığa satış tuşuna basılmadan yapılan ve aynı gün içinde kapatılan pozisyonların da söz konusu yasak kapsamında olduğu hususunda yatırımcıların ve yatırım kuruluşlarının bilgilendirilmesine,

2. Kurulumuz kararına uyumun kontrol ve takibinde sorumluluğun yatırım kuruluşlarında olduğunun hatırlatılmasına karar verilmiştir.”

bu süreç 2020 Haziran sonunda yine SPK kararıyla kademeli olarak kaldırıldı.

Borsa ve finans okur yazarlığı adına önemli bir konuyu “açığa satış nedir” sorusuna odaklandık ve incelemiş olduk. Umarım faydalı olmuştur.

Görüşmek üzere, bol kazançlı yatırımlar.