Piyasa Anormallikleri ve Etkin Piyasalar Hipotezi

PİYASA ANORMALLİKLERİ

Dünyada 13 sayısından korkan o kadar çok insan varmış ki… İlk araştırdığımda inanılmaz figürlerle karşılaşmıştım. Bu korkuya triskaidekaphobia adı verilmektedir mesela. Uğursuzluk sayan insanların yaptıkları anormal ötesi şeyler tahmininizden de fazla. Mesela bir çok hristiyan otelinde 13 nolu oda yok. İlginç değil mi? Siz de hiç piyasalarda alım satım emirleri verirken bu sayıya denk gelip de 13 yerine 12 veya 14 yazdığınız oldu mu?

Ya da Cuma Namazı saatlerinde işlem yapmaktan çekindiğiniz?

Peki bulutlu, yağmurlu ve karlı günlerde veya bahar aylarında hava koşulları alım satım kararlarınızı ne kadar etkiledi hiç düşündünüz mü?

Yine başka bir açıdan.

Yüksek miktarlı alım satım yapan yatırımcıların büyük çoğunluğu İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük ve kalabalık, stresi çok şehirlerde yaşar. Ofisine giderken trafikte veya şehrin gürültüsünden evinde sinirleri bozulan bir trader sizin elinizdeki hissenin seyrini ne derece etkiler?

Bir başka örnek. Yüksek hacim yapabilen bir spekülatörün psikolojisi; çocukluğu, kültürel yaşamı, dini inancı sizin borsa hayatınızı ne kadar değiştirebilir?

Bundan bir kaç yıl önce hatırlarsınız belki hemen her sosyal medya mecrasında şu cümleyi okuduk:

“Havayolları şirketlerinden tamamen çıktık.“

Warren Buffet

Ünlü yatırımcı Warren Buffet’in bir toplantısındaki notlarından en ilgi çekici ve tartışılan cümlesiydi bu. Havayolu şirketlerinde hisse yatırımcısı olanların kucağına bir ateş topu bıraktığı toplantı olarak anıldı.

O sabah hangi duygular içinde uyandı acaba Buffet amcamız? Ya da hangi derin bilgiye ulaşmıştı?

Ve THY PGSUS gibi hisseler elinizdeyse o esnada neler geçti içinizden?

İşte bu tarz olayların olabildiği, piyasa anormallikleri dediğimiz kavrama ve etkin piyasalar hipotezine değineceğiz bu makalede.

Etkin Piyasalar Hipotezi Nedir?

Etkin piyasalar hipotezi, ilk olarak Eugene Fama tarafından geliştirilmiş teoridir. Finansal piyasaların bilgi açısından etkin çalıştığını yani verimli çalıştığını, tüm bilgilerin fiyatı içinde olduğunu ve fiyatı doğru/gerçek yansıttığını; bu yüzden borsa, hisse senetleri, bono, fon gibi piyasaların zaten mevcut bütün veriyi yansıttığını ve yeni bilgiye mümkün olan en yüksek hızla tepki verdiğini savunan tezdir.

Dolayısıyla bu teoriye göre piyasada zaten mevcut olan veriyi kullanarak beklenenden daha fazla verim almak şansın yardımı olmadan mümkün değildir. Herkes her şeyi denk seviyede bildiğine göre bir yatırımcının da piyasadan daha fazla kazanması mümkün değildir. Bu olursa şansına olmuştur.

Peki gerçekten de öyle mi? Yani herkes piyasadaki her veriyi aynı zaman diliminde mi öğreniyor ve kullanıyor?

Tabiki değil.

İşte bu hipotezin 3 tipte yorumlanması da bu yüzden ortaya çıkmış.

Zayıf etkin piyasa: Mesela bir hissenin grafiğini açarsınız. Aşırı inişli  çıkışlı bir grafik ile karşılaşırsınız. Ne trend çizgisi belirleyebilirsiniz ne de yön konusunda bir tahminde bulunabilirsiniz. işte bu hissede o zaman deriz ki etkin bir piyasa oluşmamış. Birileri burada teknik analize göre alım satım yapmamış, temel analiz belki daha kullanışlı olabilir.

Yarı güçlü orta etkin piyasa: teknik analiz de temel analiz de yetersizdir, insider bilgi ancak para kazandırır. Yani içerden bilgi.

Güçlü etkin piyasa: Bu piyasa içinde hisseyle ilgili bütün bilgiler fiyata yansımıştır. Yani Ana piyasa ne yönde ise sizin hisseniz de o yönde ilerleyecektir. Ta yazımın başında anlattığım piyasa anormallikleri sizi etkilemeyecektir.

İşte bu tarz piyasaların varlığını etkileyen en büyük unsur nedir? derseniz size kontrol mekanizmasıdır derim. Nedir kontrol mekanizması? Örneğin SPK,  örneğin KAP, örneğin Borsa İstanbul Yönetimi…

Türk borsasının zayıf tipte ve etkin olmadığı yönünde pek çok akademik araştırma  yapıldı geçmişte, hala da yapılmaya devam ediyor. Borsamız geç kurulmuş ve küresel büyüklükteki borsalara nispeten genç ve derinliği az bir yapıda.

Ama şimdilik.

Borsa İstanbul yönetimi şu günlerde bu derinliği artırma ve bu piyasa anormalliklerini en aza indirme çabasında. Halka arzlar, sermaye artırımlarının bir çoğun izin verilmesi, derinlikli işlemlerin artırılması çalışmaları… vs…

Ülkemiz ve sermaye piyasalarımız için güzel günler göreceğiz umuduyla. Saygılar…