İçerik Konu Başlıkları
Manipülasyon konusunu ele aldığımız bu makalemizde öncelikle manipülasyon ne demek, manipülatif ne demek, manipülatör nedir, manipüle etmek nedir sorularına yanıt ararken, borsada manipülasyon nedir sorusu özelinde, manipülasyon konusuna ve bu konuda manipülasyonları engellemek adına Sermaye Piyasası Kurulu’nun almış olduğu Spk Madde 107 ve Spk Madde 104 nolu maddeleri inceleyeceğiz.
Manipülasyon, genellikle bir çıkar ya da fayda sağlamak amacıyla başkalarının düşüncelerini, bakış açılarını ve algılarını uygulanan kişiye belli etmeden; yalan, aldatma veya olduğundan farklı biçimlerde gösterilmesiyle yapılan bir etkileme yöntemidir. Manipülasyon yapan kişiler hedefledikleri çıkar uğrunda oldukça kurnaz, aldatıcı veya yaratıcı olabilir.
Manipülasyon yapan kişiler genellikle isteklerini gizli tutabilen, insanların psikolojik zaaflarının farkında olan ve bunları uygulama konusunda hiç tereddüt etmeyen kişilerdir. İnsanlar hayatının her anında manipülasyonla karşılaşabilir. Televizyondan, İnternetten, sosyal medyadan, günlük yaşamdan ve hatta en yakınınızdaki kişilerden dahi manipülasyona maruz kalabilirsiniz.
Manipülatif, manipülasyon yapan kişilerin yaptığı her eylem ya da herhangi bir konu hakkında bir çok kişi veya kurum tarafından yapılan eylemlerin geneline verilen bir sıfattır. Manipülatif hareketler olarak aşina olduğumuz bu kavram, manipülasyon ile sıkça karıştırılmaktadır. Manipülasyon, yapılan herhangi bir eylemi temsil ederken; Manipülatif, bu eylemlerin genellemesine verilen sıfattır.
Manipülatör, amiyane tabirle bir amaç çerçevesinde belirli bir konuda manipülasyon yapan kişinin kazandığı bir unvandır. Bu kavrama en çok finansal piyasalarda rastlarız.
Manipülatör kimseler, kendi istekleri ve amaçları çerçevesinde yaydıkları her türlü yalan haber, duyum, görüş sayesinde yatırımcıların yatırım enstrümanına yönelik algılarını ve kararlarını değiştirerek kendilerine ve/veya bağlı oldukları yapıya kazanç sağlamayı hedeflerler.
Manipülasyon konusunu bir sonuca bağlayacak olursak: Manipülasyon yapan kişilere manipülatör; manipülasyona maruz kalan kişilerin inanmasını sağlamaya yönelik fiile manipüle etmek; bu konudaki eylemler bütününe de manipülatif işlem diyebiliriz.
Manipülasyona dair tüm kavramların üzerinden geçtiğimize göre şimdi asıl meselemize, borsa ve hisse yatırımlarında manipüle konusuna gelelim.
Yerelde diğer yatırım türlerine nazaran manipülasyonun en çok karşılık bulduğu yer borsadır. Özellikle işlem hacmi düşük, sığ hisselerde yapılan manipülasyonlar bir çok yatırımcının zarar görmesine neden olmaktadır.
Genellikle sosyal medya kanallarında, İnternet sitelerinde ve bu mecralar aracılığıyla oluşturulan Whatsapp ya da Telegram gibi uygulamalarda kurulan gruplar sayesinde manipülasyona maruz kalmanız hatta bunlara inanıp yayarak farkında olmadan manipülasyon tetikçiliği / manipülasyon elçiliği yapmanız mümkün.
İşlem bazlı ya da bilgi bazlı manipülasyon yapmak, yaymak, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından suç olarak kabul edilmektedir. İsteyerek ya da istemeyerek manipülasyon yapmanız, manipülasyonun yayılmasına vesile olmanız; tespit edilmesi halinde ilgili mevcut yönetmelikler çerçevesinde ağır cezalar almanız göz ardı edilemeyecek bir konudur.
“Şu hisseyi al çok yükselecek”, “Bu hisseyi sat çok düşecek”, “Çok önemli bir tüyo aldım bu şirket falanca yeri satın alacak, büyüyecek.” gibi söylemleri duyduğunuzda arkanıza bakmadan oradan uzaklaşın. Çünkü bu bilgileri veren manipülatörün asıl amacı elindeki hissenin değerini yükseltmek ya da almak istediği hissenin değerini düşürmektir.
Bu tarz mesnetsiz/dayanaktan yoksun söylemlerin yayılması, kar topu etkisi yaratarak bir sürü yatırımcının zarar görmesine neden olacaktır.
Eğer sizlerin de bu ifadelerin yayılmasında payınızın olduğu tespit edilirse ceza almanız işten bile değildir.
Şimdi 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun (SPK) 107 nci maddesinin birinci ve ikinci fıkrasında manipülasyon yapma ve yayma konusundaki 107 ve 104 nolu maddelere göz atalım.
SPK MADDE 107:
Sermaye piyasasında piyasa dolandırıcılığı (manipülasyon), 6362 sayılı sermaye piyasası kanunu (spkn)’nun 107’nci maddesinin birinci ve ikinci fıkrasında birer suç tipi olarak düzenlenmiştir.
(SPK MADDE 107/1) İşlem bazlı piyasa dolandırıcılığı 6362 sayılı SPKn’nun 107 nci maddesinin birinci fıkrasında (107/1) düzenlenmiştir. Bu düzenleme uyarınca; “sermaye piyasası araçlarının fiyatlarına, fiyat değişimlerine, arz ve taleplerine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandırmak amacıyla alım veya satım yapanlar, emir verenler, emir iptal edenler, emir değiştirenler veya hesap hareketleri gerçekleştirenler” hakkında 3 yıldan 5 yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası verileceği, ancak bu suçtan dolayı verilecek olan adli para cezasının miktarının suçun işlenmesi ile elde edilen menfaatten az olamayacağı hükme bağlanmıştır.
(SPK MADDE 107/2) 6362 sayılı SPKn’nun 107 nci maddesinin ikinci fıkrasında (107/2), aynı maddenin birinci fıkrasında öngörülen işlem bazlı piyasa dolandırıcılığına paralel olarak, sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerini ve yatırımcıların kararlarını etkileyebilecek bilgiye dayanan bazı fiiller cezai müeyyideye bağlanmıştır. Bu düzenleme uyarınca, “sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkilemek amacıyla yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgi veren, söylenti çıkaran, haber veren, yorum yapan veya rapor hazırlayan ya da bunları yayan ve bu suretle menfaat sağlayan” kişilerin 3 yıldan 5 yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacağı hükme bağlamıştır.
SPK’nun 104 üncü maddesine dayanılarak hazırlanan yeni düzenleme ile piyasa bozucu eylemler aşağıdaki dört ana başlık altında tanımlanmıştır:
1. İçsel bilgi veya sürekli bilgilere ilişkin piyasa bozucu eylemler,
2. Emir veya işlemlere ilişkin piyasa bozucu eylemler,
3. İletişim veya haberleşme yoluyla işlenen piyasa bozucu eylemler ve
4. Diğer piyasa bozucu eylemler,Ayrıca, gazetecilerin basın meslek ilkeleri ve etiğine uygun olarak yürüttükleri mesleki faaliyetlerinin;a) Haber veya yorumların yayımlanmış olmasından dolayı doğrudan veya dolaylı olarak haksız menfaat temin edilmemesi,
b) Haber veya yorumların bilgi suiistimali ve piyasa dolandırıcılığı suçlarından herhangi birini işleyen şahıslarla anlaşmalı olarak ya da bu şahısların yönlendirmesiyle yayımlanmamış olması,
c) Haber veya yorumların yayımlanmasından önce ilgili sermaye piyasası aracında işlem yapılmaması veya bu hususların başkalarına aktarılmaması, şartıyla piyasa bozucu eylem olarak değerlendirilmeyeceği düzenlenmiştir.
Manipülasyon ne demek iyice kavradık. Peki hisse alırken nelere dikkat etmeli?
Başkalarının dediklerine göre işlem yaparak borsada kazanç elde etmeniz mümkün değildir. Bir kere kazanırsınız 5 kere kaybedersiniz. Borsada kazanç elde etmek için devamlı olarak kendinizi geliştirmelisiniz. Borsa Kafası ekibi olarak hazırladığımız Borsa Rehberi kategorimizde kendinizi geliştirebileceğiniz bir çok makaleye göz atabilirsiniz. Şimdi borsada yatırım yapmadan önce ana hatlarıyla inceleme ve araştırma yapmanız gereken konulara bir göz atalım.
1- Yatırımcı kişilerin birbirinden etkilenmesi kadar doğal bir durum yoktur. İnsanoğluyuz ve sürekli etkileşim halindeyiz. Fakat borsa gibi riskli bir mecrada her etkileşimin sorgulanması büyük elzem gerektirir.
2- Borsada hisse senetleri ile ilgili edinilen bilgiler 4 T kuralı çerçevesine sığabilmelidir. Peki Nedir bu 4 T ?
Sosyal medyadan veya etrafınızdan duyduğunuz, veyahut kendinizin dikkatini çeken bir hissede araştırmalarınızı bu 4 T kuralına göre yapmalısınız.
3- Satın almak istediğiniz şirketlerin hikayesini, gelişimini, sektörünü iyice kavramalısınız. Bunun için hiç bir araştırma yapamıyorsanız bile bir kere olsun ilgili şirketin resmi İnternet sitesini ziyaret edin. Son faaliyet raporuna bir göz atın.
4- Gerekirse ilgili şirketlerin “Yatırımcı İlişkileri” departmanlarını arayın. Bilgi isteyin, kafanıza takılan şirket sorularını bizzat temsilcilerine yöneltin.
5- Ekonomiyi/iktisadi olayları az çok öğrenmeye çalışın.
Bu liste böyle uzar gider dostlar. Özetle kendinizi geliştirin. Borsa yatırımcılığı özel bir yatırımcılık türüdür. Risklidir. Kazancı ve kaybı yüksektir. O yüzden öğrenin…
