ETF Borsa Yatırım Fonu nedir? Borsa İstanbul’da işlem gören ETF’ler

Özel bir fon türünden, aynı zamanda bir sermaye piyasası enstrümanından bahsedeceğim sizlere. Finansal okur yazarlık adına veya yatırımcılık namına bana göre önemli bir konu: Türkçesi Borsa Yatırım Fonu kısaltmasıyla (BYF) ve İngilizcesi Exchange Traded Funds (ETF). Evet ETF’leri inceleyeceğim bugün. ETF nedir?, ne işe yarar , ETF alınıp satılır mı, ETF nasıl alınıp satılır, nereden alınır, borsalar için önemi nedir? Küçük yatırımcı ETF’lerden nasıl faydalanabilir? gibi bir çok soruya herkesin anlayabileceği dilde en  yalın haliyle yanıt arayacağız. Konu uzun ve ayrıntısı fazla. O yüzden bir yazı dizisi şeklinde yapacağım. Umarım faydalanan olur. Şimdiden iyi okumalar.

ETF nedir?

Kısaca ETF nedir sorusuna cevap verelim. ETF bir çeşit fondur. Hem de borsalara kote olabilen, alınıp satılabilen bir fon.

Ama yatırım hesaplarınızda veya banka hesaplarınızda yatırım aracı olarak kullanabildiğiniz fonlardan farklı.

Likit fonlara bir örnek vereyim.

Bakın mesela bu örnek fonlar herkesin yatırım hesabında veya banka hesabında alınıp satılabilen, işte hisse ağırlıklı, teknoloji ağırlıklı, emtia ağırlıklı vs vs oluşturulmuş tipik fonlar. Bu tür fonlarda günde sadece bir kez işlem yapabilirsiniz. O gün aldıysanız ertesi gün satabilirsiniz.

ETF dediğimiz fon ise bunlardan farklı olarak borsada anlık alınıp satılabilen bir tür.

Borsa yatırım fonları (BYF)=ETF, bir endeksi baz alan, baz aldığı endeksin performansını yatırımcılara yansıtmayı amaçlayan ve payları borsalarda işlem gören yatırım fonlarıdır.

BYF’ler bir endekse dayalı olarak çıkarılmakta ve baz aldığı endeks kapsamındaki menkul kıymetlere endeksteki ağırlıkları oranında yatırım yapmaktadır. Bu sayede örneğin BIST 30 endeksine yatırım yapmak isteyen bir yatırımcı, endeksteki payları ayrı ayrı almak yerine BYF’ye yatırım yaparak söz konusu endekse yatırım yapma imkanı bulmakta ve endeksin getirisinden yararlanabilmektedir.

Kavramı daha iyi anlamak adına kısaca bir tarihçesine bakacağız.

ETF tarihçesi

Sene 1987. Küresel piyasalar kara pazartesi dediğimiz borsa krizi ile hallaç pamuğu gibi sallanır. Yani çöker. Sebep piyasalarda işlem gören menkul değerlerin spekülatif hareketlerle aşırı değer kazanması ve oluşan spekülatif balonlardır. (anlatılan tarih. Bir ara gerçeğini anlatırım 🙂 )

Çöküş öncelikle Hong Kong borsasında başlar ve zaman farklarıyla sırasıyla düşüşleri Avrupa borsaları ve ABD izler. Dow Jones Borsası bir haftada nerdeyse yarı yarıya düşer. Anlık alınıp satılamayan tipik fonlar ise o dönem çok daha büyük zarar yazar yatırımcısına.

Evet yatırımcı dostlar, böylesi bir düşüşü hayal edebiliyor musunuz?

Velhasıl bu olay borsa ve fonlar için bir milad kabul edilir. ETF dediğimiz olay da bu sürecin bir parçası olarak ortaya çıkar. Anlık alınıp satılabilen bir fon şekli….

İlk başarılı ETF girişimi olan S&P 500 Depository Receipt (SPDR), Ocak 1993 yılında borsaya giriş yaptı. Ve Avusturalyalı bir aracı kurumun tüm sermayesine yakınını bu fona aktarması ile ismi gün be gün duyuldu. Şu an NYSE:SPY adı altında işlem görüyor. Ve SPY, şu an bile dünya piyasalarındaki en büyük ETF.

1993 yılından bugüne kadar 3000’den fazla ETF dünya borsalaraına giriş yaptı ve işlem görüyor.

Borsa İstanbul’da işlem gören ETF’ler

Türk Sermaye Piyasaları ilk Borsa Yatırım Fonu ile Ocak 2005’te Finansbank A.Ş. DOW JONES İstanbul 20 A Tipi Borsa Yatırım Fonu ile tanıştı. (DJISTF kodu)

Şu ana bakarsak

Kaynak: Alan Yatırım

ETF fonlarının amacını son bir kez özet geçeyim. ETF’ler borsaya kote olacak şekilde yani diğer tipik fonlardan farklı olarak borsadan anlık alınıp satılabilecek ve borsadaki hisse bazlı aşırı volatil düşüşlerden yatırımcıyı korumak adına farklı bir yatırım enstrümanı ortaya çıkarmak için oluşturulmuştur.

ETF – BYF faydaları

Yatırımcılar, ETF’ler sayesinde tek bir işlem yapıp -bunun karşılığında tek bir komisyon ücreti ödeyerek- daha çeşitli bir portföye sahip olurlar.

Bir örnek verelim.

şimdi bu yukardaki listeden hisseleri almaya çalışsnız hepsi için tek tek komisyon ödemek zorunda kalacaktınız. Ama djıst kodu ile bir tek işlem ile bu 20 hisse senedine tek lot ile sahip olabiliyorsunuz. Basit fon mantığı. Ama işte belirttiğim gibi anlık alım satıma olanak sağlıyor.

DJIST BYF’nun tek bir lotu tarih itibari ile 41.63 TL. Yukardaki listede bulunan hisse senetlerinden birer tane bile almaya yeltenseniz 41 TL’ye alamazsınız. ETF’lerin en güzel avantajlarından biri.

Borsa yatırım fonunun içinde bir çok hisse senedi olabiliyor. Bir küçük yatırımcının bu kadar çok hisse senedine odaklanıp takip edebilmesi çok güçtür. İŞte ETF’ler bu konuda da yatırımcısına fayda sağlıyor. Sürdürülebilir takip kolaylığı.

Ve tabiki riskin dağılımı sağlanmış olacaktır.

ETF – BYF işlem kuralları

Aşağıda uzun uzun belirtildi. Fakat özet olarak şunu söyleyeyim. BİST 100 hisselerinden birini nasıl alıyorsanız, bu BYF’nı da aynı şekilde alabilirsiniz;

ETF Borsa Yatırım Fonu nasıl alınır?

• Aracı kurumlar vasıtası ile alınıp satılırlar.
• Takasları, paylar gibi gerçekleştirilir.
• Uzun pozisyon alınabileceği gibi açığa satış imkanı sayesinde kısa pozisyon da alınabilir.
• Kredili işlemlere konu edilebilirler.

BYF İşlem Kuralları:

• Borsa’da işlem görmesi uygun görülen BYF katılma belgelerinin alım satımı Borsa’da Pay Piyasası bünyesindeki Fon Pazarı’nda (F) özellik kodu ile yapılır.
• BYF’ler “Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede” işlem yöntemi ile işlem görürler.
• Baz fiyat, paylarda olduğu gibi bir önceki seans işlemlerinin ağırlıklı ortalamasının en yakın fiyat adımına yuvarlanması ile bulunur. İlk işlem seansında ve Borsa’da fiyat oluşmayan seansı takip eden seansta kurucu ve/veya yetkilendirilmiş katılımcı tarafından ilgili seans öncesinde ilan edilen fon birim pay değeri üzerinden baz fiyat ilan edilir.
• Borsa’da işlem görecek BYF’nin birim pay değeri, en az 1 TL olacak şekilde  belirlenir.
• Lot büyüklüğü 1 adet katılım payıdır (Lot, bir sermaye piyasası aracının, kendisi ya da katları ile işlem yapılabilecek asgari sayısını ya da değerini ifade eder.)
• Pazarda Ulusal Pazar için uygulanan fiyat marjı uygulanır.
• BYF’lere küsurat emir iletilemez.
• Özel emir işlemleri Pay Piyasası’ndaki mevcut kurallar çerçevesinde gerçekleştirilir.
• BYF’ler açılış ve kapanış seanslarına dahil edilmezler.
• Diğer bütün işlem kuralları ve temerrüt esasları Pay Piyasası işlem kurallarıyla aynıdır.

Kaynak: Borsa İstanbul

Son Söz

Evet sanıyorum ETF nedir sorunuza verilen cevaplar sayesinde baya bir fikir oluştu kafanızda. Şimdilik bu kadar. Yazı dizisinin 2. bölümünde ETF türlerine, dünya borsalarındaki ayrıntılara ve genel anlamda borsalar için önemine bakacağız.

Görüşmek dileğiyle.